Η μαύρη αγορά πετρελαίου της Βενεζουέλας, που αποφέρει περίπου 8 δισ. δολάρια ετησίως στο καθεστώς του Νικολάς Μαδούρο, βρίσκεται στο επίκεντρο της πιο επιθετικής κίνησης των Ηνωμένων Πολιτειών για την επιβολή κυρώσεων στον ενεργειακό τομέα της χώρας. Όπως αναφέρει η Wall Street Journal, η απειλή του Ντόναλντ Τραμπ για έναν μερικό αποκλεισμό ή «καραντίνα» των εξαγωγών πετρελαίου στοχεύει άμεσα το σκιώδες δίκτυο δεξαμενόπλοιων που στηρίζει την ήδη εύθραυστη οικονομία.
Για χρόνια, η Βενεζουέλα ακολουθεί το ίδιο μοντέλο με τη Ρωσία και το Ιράν για να παρακάμψει τις αμερικανικές κυρώσεις, χρησιμοποιώντας έναν σκιώδη στόλο γερασμένων δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν αργό πετρέλαιο κυρίως προς την Ασία, εκτός των επίσημων αγορών και με πληρωμές που συχνά γίνονται σε κρυπτονομίσματα.
Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ο στρατός θα κινηθεί εναντίον πλοίων που βρίσκονται ήδη στη λίστα κυρώσεων του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών. Αυτά τα δεξαμενόπλοια αντιστοιχούν περίπου στο 70% των εξαγωγών πετρελαίου της Βενεζουέλας, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Ασντρούμπαλ Ολιβέρος. Η απώλεια πρόσβασης σε αυτό το δίκτυο θα μπορούσε να μειώσει τα κρατικά έσοδα κατά περίπου 8 δισ. δολάρια ετησίως, πλήττοντας τόσο τον στενό κύκλο του Μαδούρο όσο και τη δυνατότητα της χώρας να εισάγει τρόφιμα και καύσιμα.
Ήδη, οι επιπτώσεις αρχίζουν να γίνονται ορατές. Ορισμένα δεξαμενόπλοια έχουν αλλάξει πορεία για να αποφύγουν την παρουσία του αμερικανικού ναυτικού στην Καραϊβική, το οποίο κατέσχεσε δεξαμενόπλοιο την περασμένη εβδομάδα. Από τότε, μόνο ένα πλοίο έχει αποπλεύσει από τη Βενεζουέλα, μεταφέροντας καύσιμα χαμηλότερης αξίας και όχι αργό πετρέλαιο. Σύμφωνα με το TankerTrackers.com, περίπου 75 δεξαμενόπλοια πλέουν ή παραμένουν ανοιχτά των ακτών της Βενεζουέλας, εκ των οποίων τα μισά βρίσκονται στη «μαύρη λίστα» των ΗΠΑ. Περίπου δύο δωδεκάδες χρησιμοποιούνται συστηματικά για εξαγωγές αργού.
Αν και ο Τραμπ χρησιμοποίησε τον όρο «blockade» (αποκλεισμό), Αμερικανοί αξιωματούχοι μιλούν για «καραντίνα», καθώς τα νόμιμα δεξαμενόπλοια θα συνεχίσουν να έχουν ελεύθερη διέλευση. Ένας πλήρης αποκλεισμός θεωρείται πράξη πολέμου βάσει του διεθνούς δικαίου. Παρ’ όλα αυτά, η κίνηση συνιστά την πιο εκτεταμένη χρήση στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ μέχρι σήμερα για την επιβολή κυρώσεων στο πετρέλαιο της Βενεζουέλας. Σε αντίθεση με τη Ρωσία ή το Ιράν, η Βενεζουέλα δεν διαθέτει στρατιωτικό βάρος για να απορροφήσει τέτοιου τύπου πίεση, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη.
Ο Νικολάς Μαδούρο κατηγόρησε την Ουάσιγκτον ότι επιχειρεί να ανατρέψει την κυβέρνησή του και να «λεηλατήσει» τα τεράστια πετρελαϊκά αποθέματα της χώρας. Το Καράκας έκανε λόγο για «κλοπή» μετά την κατάσχεση δεξαμενόπλοιου που μετέφερε 1,9 εκατ. βαρέλια προς την Κούβα. Η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία PDVSA υποστηρίζει ότι οι αποστολές συνεχίζονται κανονικά, με πλήρη ασφάλιση και τεχνική κάλυψη. Δυτικοί διπλωμάτες, ωστόσο, εκτιμούν ότι η απειλή συνοδείας δεξαμενόπλοιων από το ναυτικό της Βενεζουέλας δύσκολα θα εξελιχθεί σε άμεση σύγκρουση με τις ΗΠΑ.
Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι οι «μέρες του Μαδούρο είναι μετρημένες», ενώ έχει αυξήσει τη στρατιωτική παρουσία γύρω από τη χώρα. Δεν έχει, ωστόσο, συνδέσει ρητά τις κινήσεις αυτές με επίσημη πολιτική αλλαγής καθεστώτος. Η αυστηρή εφαρμογή των κυρώσεων απειλεί να στερήσει από τη Βενεζουέλα το βασικό κανάλι εισροής σκληρού νομίσματος. Οικονομολόγοι προειδοποιούν για ελλείψεις σε τρόφιμα και καύσιμα και για περαιτέρω εκτόξευση του πληθωρισμού, τον οποίο το ΔΝΤ εκτιμά ότι θα αγγίξει σχεδόν το 700% το επόμενο έτος.
Σήμερα, η χώρα αντλεί περίπου 900.000 βαρέλια ημερησίως, έναντι 3,5 εκατ. βαρελιών στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η μόνη μη κυρωμένη εξαγωγή πετρελαίου γίνεται μέσω της Chevron, η οποία διαθέτει περιορισμένη εξαίρεση από τις αμερικανικές κυρώσεις. Η Βενεζουέλα βασίζεται σε έναν παγκόσμιο σκιώδη στόλο περίπου 900 δεξαμενόπλοιων, ένα μοντέλο που ανέπτυξε πρώτα το Ιράν και υιοθέτησε αργότερα η Ρωσία. Το δίκτυο περιλαμβάνει αλλαγές ή παραποιήσεις σημαίας, μεταφορτώσεις από πλοίο σε πλοίο και απενεργοποίηση συστημάτων εντοπισμού.
Με 11 αμερικανικά πολεμικά πλοία ήδη στην Καραϊβική, οι ΗΠΑ διαθέτουν τα μέσα να επιβάλουν την καραντίνα. Όπως επισημαίνουν αναλυτές, η διαδικασία προβλέπει κλιμάκωση — από ραδιοεπικοινωνία έως επιβίβαση ειδικών δυνάμεων. Ωστόσο, η πλήρης αποδόμηση μιας μαύρης αγοράς 8 δισ. δολαρίων δεν θα είναι άμεση. «Ο Μαδούρο θα υποχωρήσει μόνο αν η απειλή στρατιωτικής δράσης φανεί απολύτως αξιόπιστη», σημειώνει ο Νίκολας Γουάτσον της Teneo. Μέχρι τότε, η σύγκρουση μεταφέρεται στη θάλασσα — εκεί όπου κρίνονται τα έσοδα, η επιβίωση της οικονομίας και η αντοχή του καθεστώτος.