Η συζήτηση γύρω από το ψηφιακό ευρώ έχει αποκτήσει σημαντικές διαστάσεις από την ανακοίνωσή του το 2021, με ποικίλες αντιδράσεις και ανησυχίες σχετικά με την επίδρασή του στην οικονομική ελευθερία των πολιτών. Αν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) το παρουσιάζει ως μια αναγκαία απάντηση στις εξελίξεις του χρηματοπιστωτικού συστήματος, πολλοί αντιτίθενται στην εισαγωγή του, βλέποντάς το ως εργαλείο ελέγχου των χρημάτων τους.
Η ΕΚΤ περιγράφει το ψηφιακό ευρώ ως μία καινοτόμο λύση που θα ενισχύσει την ιδιωτικότητα, θα επιτρέπει την καθολική αποδοχή και θα προσφέρει δωρεάν βασική χρήση. Παρόλα αυτά, αρκετοί καταναλωτές θεωρούν ότι το ψηφιακό ευρώ μπορεί να οδηγήσει σε έλεγχο των προσωπικών τους οικονομικών από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2024, μια αναφορά που συγκέντρωσε πάνω από 388.000 υπογραφές ζητούσε την απόρριψη του ψηφιακού ευρώ από τους ευρωβουλευτές και τις εθνικές κυβερνήσεις.
Η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι το ψηφιακό ευρώ αναμένεται να κυκλοφορήσει έως το 2029, με τις πρώτες δοκιμές να ξεκινούν το 2027, υπό την προϋπόθεση ότι το 2026 θα εγκριθεί το απαραίτητο κανονιστικό πλαίσιο. Σε αντίθεση με τις πληρωμές μέσω καρτών, οι οποίες διεκπεραιώνονται μέσω ιδιωτικών τραπεζών, το ψηφιακό ευρώ θα εκδίδεται απευθείας από την ΕΚΤ και θα επιτρέπει στους πολίτες να το αποθηκεύουν σε ψηφιακό πορτοφόλι, προσβάσιμο μέσω κινητών τηλεφώνων. Η ΕΚΤ υπογραμμίζει ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι συμπληρωματικό των μετρητών και δεν προορίζεται να τα αντικαταστήσει. Η κύρια στόχευση είναι να προσφέρει μια εναλλακτική, ψηφιακή επιλογή για καταναλωτές και επιχειρήσεις.
Η ιδέα της πλήρους καταγραφής των χρηματοοικονομικών συναλλαγών έχει προκαλέσει ανησυχίες για το πώς αυτό θα επηρεάσει την οικονομική ελευθερία των πολιτών. Η Κίνα, που έχει εισάγει το ψηφιακό γουάν, έχει χρησιμοποιήσει το ψηφιακό νόμισμα ως εργαλείο παρακολούθησης οικονομικών δραστηριοτήτων, κάτι που ενισχύει τις ανησυχίες για το πώς το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση των πολιτών. Η ΕΚΤ προσπαθεί να διασφαλίσει ότι το ψηφιακό ευρώ θα ισορροπεί μεταξύ της ιδιωτικότητας και της ιχνηλασιμότητας, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες γραμμές του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων της ΕΕ.
Ωστόσο, ο Βέλγος οικονομολόγος Μπρούνο Κολμάν υπογραμμίζει ότι ο κίνδυνος παρακολούθησης των χρηματοοικονομικών συναλλαγών δεν είναι αμελητέος και ότι η ιδιωτικότητα μπορεί να περιοριστεί με την υιοθέτηση του ψηφιακού ευρώ. Ορισμένοι τραπεζίτες, όπως ο Ντανιέλ Μπαάλ της γαλλικής τράπεζας Κρεντί Μιουτουέλ, θεωρούν ότι το ψηφιακό ευρώ δεν καλύπτει μια σαφή ανάγκη των πολιτών και δεν προσφέρει κάποιο ουσιαστικό πλεονέκτημα έναντι των ήδη υπαρχουσών μεθόδων πληρωμής.
Από την άλλη πλευρά, η ΕΚΤ τονίζει ότι το ψηφιακό ευρώ έχει ως στόχο τη μείωση της εξάρτησης από μη ευρωπαϊκούς παρόχους πληρωμών και την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Το 70% της αγοράς πληρωμών με κάρτα στην Ευρώπη καλύπτεται από τις αμερικανικές εταιρείες Visa και Mastercard. Στην προσπάθεια της ΕΚΤ να ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης, η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού ψηφιακού νομίσματος έρχεται να μειώσει την εξάρτηση από αυτές τις εξωτερικές πλατφόρμες πληρωμών.
Η προστασία των δεδομένων είναι ένα από τα κεντρικά ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες και τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη. Η ΕΚΤ αναμένει να επιτύχει ισχυρές εγγυήσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, ωστόσο η έλλειψη νομικού πλαισίου μέχρι το 2026 δημιουργεί αβεβαιότητα για την υλοποίηση του έργου. Οι ευρωβουλευτές αναμένεται να εγκρίνουν τον κανονισμό για το ψηφιακό ευρώ έως το 2026, κάτι που είναι απαραίτητο πριν από την οποιαδήποτε υλοποίηση.