Τα έσοδα από τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς. Αν συγκρίνουμε το ποσό που αναμένεται να συγκεντρωθεί το 2025 με αυτό που είχε συγκεντρωθεί πριν από 10 χρόνια, προκύπτει αύξηση 102%. Επίσης, αν συγκρίνουμε τις εισπράξεις του 2016 με τις προβλέψεις για το 2026, το ποσοστό ανέρχεται στο 94%. Αυτή η συνεχής αύξηση καθιστά την Ελλάδα «πρωταθλήτρια» στην εξάρτηση του κρατικού προϋπολογισμού από τον ΦΠΑ.

Τα επίσημα στοιχεία εκτέλεσης των προϋπολογισμών δείχνουν ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, στο τέλος του 2025, τα έσοδα από ΦΠΑ αναμένεται να ξεπεράσουν το 11%. Πριν από την οικονομική κρίση, η αναλογία αυτή ήταν μόλις 7%. Οι υπερβάσεις των προβλέψεων είναι συχνές τα τελευταία χρόνια, με τον στόχο για το 2026 να είναι 29,129 δισ. ευρώ από ΦΠΑ, πλησιάζοντας το ορόσημο των 30 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.

Η αύξηση αυτή αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η έκρηξη των ηλεκτρονικών συναλλαγών, η αύξηση των τιμών, η μεγαλύτερη κατανάλωση λόγω της ανάπτυξης της οικονομίας και της ενίσχυσης του τουρισμού, καθώς και η αποτελεσματική εφαρμογή μέτρων κατά της φοροδιαφυγής. Παράλληλα, η Ελλάδα διατηρεί από τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η αναλογία του ΦΠΑ προς το ΑΕΠ υπολογίζεται με βάση τα «ονομαστικά έσοδα» από ΦΠΑ, όπως καταγράφονται στον κρατικό προϋπολογισμό. Το 2024, οι εισπράξεις ανήλθαν σε 25,683 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 10,85% του ονομαστικού ΑΕΠ. Η σύγκριση με το 2009, το τελευταίο έτος πριν από την οικονομική κρίση, δείχνει ότι οι εισπράξεις από ΦΠΑ τότε ήταν 16,6 δισ. ευρώ, ή 7,08% του ΑΕΠ.

Η μνημονιακή περίοδος άφησε κληρονομιά τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ, με το 19% του 2009 να έχει αυξηθεί στο 24%. Οι αυξημένοι συντελεστές απέδωσαν περισσότερο εισπρακτικά μετά την πανδημία, σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών και των εισοδημάτων.

Για να επιτευχθεί ο στόχος των 29,129 δισ. ευρώ για το 2026, απαιτούνται συγκεκριμένες συνθήκες: αύξηση του μέσου επιπέδου τιμών κατά 16%-17% σε πέντε χρόνια, αύξηση του αριθμού των καταναλωτών, ενίσχυση των ηλεκτρονικών πληρωμών και διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τις φορολογικές αρχές. Η μείωση του «κενό ΦΠΑ» από το 23% στο 10%-11% αναμένεται να αποφέρει επιπλέον έσοδα της τάξεως του 1 δισ. ευρώ.

Η επιτυχία του ΦΠΑ ενισχύει την ανισορροπία στη σύνθεση των φορολογικών εσόδων της Ελλάδας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2023, η Ελλάδα αναμένει το 44,4% των συνολικών φορολογικών εσόδων της από έμμεσους φόρους, ενώ ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 33,2%.