Η ταχεία τήξη των πάγων στην Αρκτική έχει ανοίξει μια νέα, σκληρή γεωπολιτική αναμέτρηση. Χώρες και εταιρείες σπεύδουν να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε κρίσιμα μέταλλα — από σπάνιες γαίες μέχρι γερμάνιο και γάλλιο — καθώς και σε νέες εμπορικές διαδρομές που μέχρι πρόσφατα ήταν απροσπέλαστες. Οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, ο Καναδάς και η Ευρώπη εμπλέκονται σε έναν αγώνα που θυμίζει «χρυσοθηρική φρενίτιδα», αλλά με στρατηγικά διακυβεύματα πολύ μεγαλύτερα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει χαρακτηρίσει επανειλημμένα τη Γροιλανδία «απόλυτη αναγκαιότητα» για την αμερικανική οικονομική και εθνική ασφάλεια. Το ενδιαφέρον για τη Γροιλανδία δεν είναι νέο, αλλά πλέον η γεωπολιτική της βαρύτητα έχει πολλαπλασιαστεί. Η Γροιλανδία διαθέτει μία από τις πλουσιότερες συγκεντρώσεις στρατηγικών ορυκτών στον κόσμο, όπως σπάνιες γαίες, ουράνιο, πολύτιμα και βασικά μέταλλα, γερμάνιο και γάλλιο.
Το πρόβλημα μέχρι πρόσφατα ήταν η εξόρυξη, λόγω κόστους, κλίματος και απροσπέλαστων περιοχών. Ωστόσο, με την κλιματική αλλαγή, οι πάγοι υποχωρούν και η πρόσβαση βελτιώνεται θεαματικά. Όπως αναφέρει ο Marc Lanteigne από το Arctic University της Νορβηγίας, «ξαφνικά η Γροιλανδία εξετάζεται πολύ σοβαρά ως εναλλακτική πηγή στρατηγικών υλικών έναντι της Κίνας».
Η Κίνα κυριαρχεί στις σπάνιες γαίες και στις κρίσιμες πρώτες ύλες που απαιτούνται για ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ημιαγωγούς, στρατιωτικές εφαρμογές, δίκτυα 5G και εξελιγμένα οπλικά συστήματα. Το Πεκίνο επέβαλε περιορισμούς σε εξαγωγές γερμανίου και γαλλίου το 2023, μπλοκάροντας πλήρως τις αποστολές προς τις ΗΠΑ πριν προσωρινά άρει το εμπάργκο. Αυτό επιτάχυνε τη δυτική αναζήτηση εναλλακτικών πηγών, με τη Γροιλανδία στο επίκεντρο.
Ιδιωτικές εταιρείες έχουν αρχίσει να επενδύουν στη Γροιλανδία. Η Critical Metals αναπτύσσει ένα από τα μεγαλύτερα κοίτασματα σπάνιων γαιών στον κόσμο στη νότια Γροιλανδία, με τον CEO Tony Sage να μιλά για «έκρηξη επενδυτικού ενδιαφέροντος». Η εταιρεία Amaroq ανακοίνωσε την ανακάλυψη υψηλής ποιότητας σπανίων γαιών και εμπορικών ποσοτήτων γερμανίου και γαλλίου στη δυτική Γροιλανδία, κάτι που ο CEO Eldur Olafsson χαρακτηρίζει «πολύ μεγαλύτερο νέο απ’ όσο καταλαβαίνει ο κόσμος». Το γερμάνιο και το γάλλιο αποτελούν γεωστρατηγικά υλικά αιχμής, και χωρίς αυτά «υπάρχει τεράστιο πρόβλημα», όπως τονίζει ο Olafsson.
Ωστόσο, παρά τον ενθουσιασμό, ειδικοί προειδοποιούν ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο Marc Lanteigne επισημαίνει ότι «αν θέλεις να στήσεις ένα ορυχείο στη Γροιλανδία, πρέπει να φέρεις τα πάντα. Από δρόμους μέχρι εργάτες και μηχανήματα. Ακόμη και στις καλύτερες συνθήκες χρειάζονται 15–20 χρόνια για σοβαρή κερδοφορία». Οι απέραντες αποστάσεις, η έλλειψη υποδομών και το ακραίο κλίμα καθυστερούν την οικονομική εκμετάλλευση.
Η Ρωσία, από την πλευρά της, έχει επενδύσει σε πυρηνικούς παγοθραυστές, αποδεικνύοντας ότι η Μόσχα αντιμετωπίζει την Αρκτική ως κορυφαία στρατηγική προτεραιότητα. Διαθέτει τη μεγαλύτερη αρκτική ακτογραμμή και τον ισχυρότερο παγοθραυστικό στόλο στον κόσμο, με στόχο τον έλεγχο των αρκτικών διαδρομών, που σημαίνει έλεγχο εμπορίου, ενέργειας και στρατιωτικής παρουσίας.
Ο Καναδάς προσπαθεί να αξιοποιήσει τα δικά του κοιτάσματα στην Αρκτική, αυξάνοντας τις επενδύσεις καθώς οι σχέσεις Οττάβα–Ουάσιγκτον βρίσκονται σε ένταση. Η ενεργειακή και μεταλλευτική ανεξαρτησία από την Κίνα αποτελεί πλέον κοινό στόχο.
Η Αρκτική μετατρέπεται σε κρίσιμο γεωστρατηγικό χώρο για ενέργεια, σπάνιες γαίες, ημιαγωγούς, στρατιωτικούς εξοπλισμούς και νέες διαδρομές εμπορίου. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη από την επιφανειακή εικόνα της «νέας χρυσοθηρίας»: οι υποδομές λείπουν, η εξόρυξη είναι πανάκριβη, το κλίμα παραμένει απρόβλεπτο και η κερδοφορία απαιτεί δεκαετίες. Η κούρσα έχει ξεκινήσει, αλλά ο αγώνας είναι μαραθώνιος και το γεωπολιτικό ρίσκο υψηλό.